Kunst staat voor moderniteit. Al sinds de romantiek. Kunst staat ook steeds meer voor het grote geld. Vooral het snelle geld van de financiële economie. Een individu koopt in deze tijd met kunst beschaving en respect. Een staat koopt met kunst vooral moderniteit. In elk geval het imago van (individuele) beschaving en van moderniteit. Moderniteit en geld zijn de twee obsessies van de staten op het Arabisch schiereilend.

In Dubai sta je met de rug naar het oosten. Achter je ligt de grote zandwoestijn van Saoedie-Arabië. Mekka, Medina, Ryadh, het lijkt vanuit Dubai en de andere emiraten zoals Abu Dhabi ver weg. Maar er gebeurt hier niets zonder dat men over zijn schouder naar de heersers in Ryadh kijkt en zich afvraagt wat die ervan zullen vinden. Dat leidt er niet toe dat alles maar gekopieerd wordt. Vrouwen mogen hier bijvoorbeeld autorijden. Vrouwen mogen hier reizen zonder officiële toestemming van de man onder wiens voogdij zij staan (in principe hun echtgenoot). In Saoedie-Arabië ligt dat anders: deze frivoliteiten mogen allemaal niet. De Saoeds hebben al tweehonderd jaar een pact met de aartsconservatieve geestelijkheid. Men houdt elkaar in het zadel. Eind november vorig jaar werd overigens bekend dat in Saoedie-Arabië zo‘n “voogd” automatisch van de douane een sms ‘je krijgt zodra de betreffende vrouw het land verlaat. Ik wil maar zeggen, de modernisering slaat overal ter wereld toe.

Maar zonder ironie: onze vrienden (zie de citaten hierna), de 30.000 prinsen van de familie Saoed, houden een groot deel van de Arabische wereld in hun greep. Ook daarbuiten hebben zij invloed. Zij beheersen onze energievoorziening (niet meer voor eeuwig) en hun geldinfuus is belangrijk voor onze wapenindustrie en financiële markten. Maar aan moderne kunst doen zij niet. In Saoedie-Arabië heerst de strengste islam, het vreugdeloze salafisme. Afbeeldingen van mensen, dieren, zelfs bloemen zijn taboe. Calligrafie mag, liefst van heilige teksten. Zouden zij de abstracte kunst al hebben ontdekt? Jackson Pollock bijvoorbeeld, “Jack the Dripper”, die de verf vanaf een afstand op zijn doeken smeet?”

Dubai en Abu Dhabi en in mindere mate de andere kleintjes voeren een interessante spagaat uit. Zij willen niet alleen de grootste luchtvaarthub en het grootste medische centrum worden, de spectaculairste skyline hebben (is aardig aan het lukken), de grootste sport-“events” in huis halen, etcetera, maar ook tot het grootste kunstcentrum op aarde uitgroeien. En dat zonder westerse kunsttraditie en met de hete woestijnadem in de nek van het Saoedische salafisme.

Het lijkt een mission impossibel. En het draagt bij aan het vage gevoel van twijfel dat af en toe bij je opkomt als je door het megawoud met wolkenkrabbers rijd: gaat dit alles het jaar 2030 halen? Maar wie weet, men is ongelofelijk brutaal en men heeft een zakelijke moed die grenst aan roekeloosheid. Dit volk heeft een paar duizend jaar lang en tot zeer recent geleefd van woestijntochten, die eindigden met zeer veel winst of met de dood.

Abu Dhabi gaat in zee met de mega-kunstondernemingen Guggenheim en Het Louvre om een gigantisch museumeiland te bouwen, het Saadiyat Eiland. Daar is ook de locatie van het Nationaal Museum. Het bouwcontract voor het Louvre Abu Dhabi á raison van 600 miljoen euro is gisteren getekend. De visie erachter is het complement van de toerismeplannen van Dubai. Alles “mega”.

Massatoerisme: dat betekent stranden, blote mensen, drank, muziek, vrouwen die zich gedragen zoals zij willen. Dat betekent ook gewaagde schilderijen met meer bloot dan een emir tot nu toe in de openbaarheid kon verdragen. Wat gaan de Saoedi’s daar op den duur van vinden? Het “huis Saoed”, de reus op lemen voeten, geveld door de westerse kunst! De voeten van die reus hebben een naam: salafisme.

“Bear in mind that the U.S., Britain, France traditionally supported radical Islam. Consistently they supported radical Islam against secularism. The most dramatic case is Saudi Arabia. (…) because secular nationalism (…) does speak about and implements a notion of using the natural resources of the region mainly for the region”. Noam Chomsky, interview, The European Courier, 20-02-2011.

“Saoedie-Arabië is zeer belangrijk als stabiliteitsanker in de regio.” De Duitse minister van defensie de Mazière, kort na het neerslaan van de recente opstand in Bahrein.

Jan Schnerr,
8 januari 2013

In restaurant Dubai; kunstenaar onbekend

De megatoren van Dubai met stukje natuur

Biennale Venetië, mei 2009: van hoge kunst naar megakunst