Engeland vond ik fascinerend.

De tachtigjarige gentleman die uit zijn luxueuze camper naar buiten kwam in de stromende regen. Het was om zes uur in de ochtend en wij waren al zeker een kwartier bezig om onze oude Volkswagenbus die met de achterwielen in een klein, verraderlijk greppeltje vastzat weer vlot te krijgen. De banden draaiden de modderkluiten tegen onze doorweekte kleren na een ellendige nacht in een ondergelopen tent. Met een zuidwester op beende hij de veertig of zestig meter naar onze onheilsplek. De man had zich op zijn leeftijd op dit tijdstip en met dit weer aangekleed om te helpen! Hij bereikte ons op het moment dat de wagen tergend langzaam los kwam. Uitgeput, hijgend en niet in staat een woord uit te brengen keek ik hem aan. Hij zag dat hulp niet meer nodig was, knikte vriendelijke en sprak de woorden die ik nooit vergeten ben: “It ’s not a pleasure, isn’t it?”.

Door de Engelse TV-series waren wij Nederlanders exact op de hoogte van de zieleroerselen van niet alleen de upper ten, van Milord en van Lady zo-en-zo maar ook van de kleine zorgen en verliefdheden in de keuken van het kasteel. De oude Bentleys rondden het ovale grasveld voor de trappen, het portier werd geopend en … een knappe jongeman stapte uit. Helaas … met een kruk en maar één been. Het was oorlog. Het was Eerste Wereldoorlog. Met een gracieus gebaar werd hij verwelkomd door een verrukkelijke jurk die afdaalde vanaf het bordes en naar hem glimlachte. De jongeman wilde een woord uitbrengen. “It ’s not a pleasure, isn’t it?”, dacht ik dan onwillekeurig. Maar nee, men ving dit samen op een fantastische manier op. De tafel voor het diner. Een traan op de wang van een dienstertje. Betekenisvolle blikken boven kristallen glazen.

En dan heb ik het nog niet eens over al die prachtige groepen, van de Rolling Stones tot The Who. Maar, vreemd genoeg, in een bepaalde periode is Engeland van het scherm verdwenen. In figuurlijke zin. In letterlijke zin herinnerden de afleveringen van Fawlty Towers ons er nog tot ver in de jaren ’90 aan dat er voor de kust een groot eiland lag waar wij ooit van hielden. Hoewel …, houden van …? Is Engeland ooit meer geweest dan pittoresk?

Het is ten diepste een klassenmaatschappij. Met ingesleten rolpatronen waar niet alleen de hogere standen zich aan houden. Ook de kleine burgerij en de arbeiders houden zich aan de sociale voorschriften die op hen van toepassing zijn. De literatuur gaat daar ook over. Tragiek ontstaat daar waar iemand tussen de onderscheiden groepen in valt. Oscar Wilde bijvoorbeeld. Daarom is Engels toneel zo briljant, denk ik. Iemand die daar net begint op de toneelschool heeft zijn hele leven nog nooit iets anders gespeeld dan een rol.

Engeland is voor een deel negentiende eeuw. Het hinkt al dertig jaar mee met de vermaledijde Europese eenwording. De laatste tijd heeft het er de schijn van dat de wegen van Engeland en de rest van Europa gaan scheiden. “Continent isolated”. Premier Cameron heeft de strijd tegen de “uittreders” uit de EU vrijwel verloren. Op een moment waarop Brussel onder leiding van Duitsland zich juist klaar maakt voor een integratiesprong. Als Cameron gedwongen wordt tot een referendum over Europa en dat is zeer waarschijnlijk, dan is splendid isolation niet alleen het verleden van Engeland maar ook de toekomst. Er is één land dat zich op maakt om dit kennelijk onvermijdelijke proces goed te managen: Duitsland.

Jan Schnerr,
14 november 2012

(Paaseiland)