Groen Links heeft op het politieke speelveld het centrale thema van de komende dertig jaar bezet: het Nederlandse aandeel leveren in de Europese en wereldwijde poging om een fatale klimaatramp te voorkomen. Een stap in de verkeerde richting is exclusief samenwerken of zelfs fuseren met de Partij van de Arbeid. De politieke constellatie in Nederland vraagt om een partij die een rigoureus klimaatbeleid combineert met een visie op hoe de lasten daarvan verdeeld worden binnen een gezonde economie. De luidruchtige discussie binnen de PvdA sinds gisteren (12/04), laat nog eens zien dat dit met de PvdA niet gaat lukken. Kijk naar Duitsland: hoe integratie van klimaat en economie moet.

De klimaatramp
Kunnen wij zover gaan om van een klimaatramp te spreken en zelfs van “een crisis van de mensheid”? Er zijn drie bibliotheken samen te stellen naar aanleiding van deze vraag. 1. De verouderde boekenkast van de relativeerders en ontkenners. 2. De geschriften van hen die “zich uiteraard zorgen maken” maar om uiteenlopende redenen – economie, draagvlak, geopolitiek – uitwijken naar andere prioriteiten. De derde reduceer ik tot één rapport, het IPCC-rapport van maart 2022.
Waarom is het moment cruciaal?
Formeel is alles dik voor elkaar: akkoorden van Parijs, maximaal 2%, streven naar 1,5%, nu “alleen nog de uitwerking”. Echter, China, India, etcetera maken nog geen haast. De Verenigde Staten lijkt op gang te komen maar dat kan bij de volgende verkiezingen weer voorbij zijn. Europa is serieus zij het dat het verdelingsvraagstuk – hoe worden de lasten verdeeld? – nog niet op tafel ligt. Toch is de Europese Unie leidend.
Frankrijk en Duitsland en vooral die laatste trekken de klimaatkar in Europa. Nederland is een van de belangrijkste landen in de tweede rij, die cruciaal zijn als de kar in de modder dreigt vast te lopen. Daarvoor is een visie nodig vooral op wat wel of niet op Europees niveau wordt gedaan. Voorbeeld: Een geïntegreerd gas- en energienetwerk? Ander voorbeeld: Europees onderhandelen met buiten-Europese energieleveranciers? Nog een voorbeeld: De VS volgen als die een harde confrontatie met China prioriteit blijven geven boven klimaat?
De huidige confrontatie tussen Europa en Rusland is een (niet gepland) kantelpunt. De wijze waarop Europa het post-Oekraïne tijdperk binnentreedt zal beslissend zijn voor de vraag of Europa zijn leidende rol op klimaatgebied kan blijven waarmaken.
De Europese uitdaging
De Europese dimensie is in het Nederlandse politieke debat dramatisch verwaarloosd. De Rutte-presentatie (“het moet wel gezellig blijven”) is gebaseerd op de gedachte dat dat van het brede middensegment onder de kiezers zo mag blijven. Groen links heeft de potentie dat te veranderen, zorg over het klimaat heeft namelijk wel brede sympathie. Maar klimaatpolitiek wordt nu binnen de middengroep geassocieerd met protest en boosheid (“het is nooit genoeg”) en gebrek aan inzicht in hoe de economie werkt. Groen Links moet vanuit de globale doelstellingen focussen op Europese invulling die mede door Nederland wordt bepaald.
Gebieden waarop Europa zich gaat richten zijn:
-Parijsdoelstellingen.
-Emissiehandelssysteem, inclusief prijzen en “taxonomie” voor investeringen.
-Energieonafhankelijk worden van Rusland in enkele jaren tijd.
-Spreiding van leveranciers van kolen, olie, gas en zeldzame metalen voor wat betreft de rest van de wereld.
-Geïntegreerd Europees gas- en energienetwerk en afstemming energieopslag.
-Onafhankelijkheid bij strategische producties: batterijen, chips, etc.
-Afscheid “fossiele auto’s”.
-Basiseisen aan landbouwbeleidsplannen.
Algemeen geldt dat door gebrekkige kennis van wat qua besluitvorming op Europees niveau thuis hoort, politieke energie in Den Haag wordt verspild die beter in Brussel ingezet kan worden.
Waarop Europa zich niet gaat richten:
-De verdeling van de economische kosten.
-Wel of geen, meer of minder kernenergie.
-De overige energiemix.
-Het deel van het nationaal product dat naar klimaatbeleid gaat (Yuval Hariri …).
-Precieze inhoud van landbouwbeleidsplannen.
De nationale uitdaging
Groen Links moet zich dus bewust zijn en duidelijk kunnen maken waar Nederland binnen dat Europese kader zijn eigen keuzes maakt. Voorbeeld: De verdeling van de lasten van het milieubeleid zal de komende decennia een zwaar politiek item zijn. Deskundigheid en visie zal stapsgewijs opgebouwd moeten worden, naarmate duidelijk wordt wat de economische gevolgen zijn en bij wie die zonder beleid terecht gaan komen.
PvdA als exclusieve partner
De PvdA is electoraal gemarginaliseerd met onzeker verbeteringspotentieel. De partij is door interne tegenstellingen nooit aan een Europese visie toegekomen. Klimaat met zijn internationale dimensie zal bij de PvdA niet snel prioriteit krijgen boven sociaal-economische kwesties op nationaal niveau. De angst voor concurrentie op extreemrechts en extreemlinks is groot en verlamt de partij. Europapolitiek en geopolitiek zijn voor de partij electoraal riskant en in elk geval minder relevant. De onontkoombare verdelingsdiscussie rond het klimaat zal binnen de partij deels ideologisch bepaald zijn.
Kijken naar Duitsland
Toch raakt klimaat in snel tempo verweven met economische vraagstukken, nationaal en bovennationaal. Voor symboolpolitiek en extreme standpunten zal daarbij minder ruimte zijn. Groen Links moet potentiële regeringspartner zijn. Kijk naar Duitsland: niet liefde tussen de achterbannen maar strategische uitruil tussen partijleiders – Scholz (SPD) en Habeck/Baerbock (Groenen) – leidt tot een gezamenlijke en goede aanzet van klimaatbeleid op regeringsniveau. Als de Duitse Grünen erin slagen zich te ontworstelen aan extreme klimaatstandpunten en klimaat en economie weten te integreren dan maken zij een majeure slag. De eerste maanden van Robert Habeck, minister van Economische Zaken en Klimaat (!) zijn veelbelovend.