Hoe dom was en is Europa nu echt? Valt mee. Ik neem een paar beweringen die de laatste jaren als waarheid verkocht worden.
Een: “Europa was gedurende tientallen jaren te slap of te kortzichtig om zelf voor een stevige defensie te zorgen. Wij leunden decennialang maar zo’n beetje op de Verenigde Staten.” Klopt dat? Nou, om te beginnen een misschien wat banale opmerking: dankzij het feit dat “wij” (ik bedoel het gemiddelde Europese land) een veel kleiner deel van onze welvaart aan wapens besteedden konden wij aanzienlijk meer geld steken in sociale voorzieningen en infrastructuur dan de Amerikanen. Met “aanzienlijk” bedoel ik héél erg veel meer. Het Angelsaksische Engeland zit daar een beetje tussenin. Als je wel eens in een Engels ziekenhuis op de spoedeisende hulp hebt rondgelopen weet je dat een land voor een groot defensiebudget een zware prijs betaalt. En Amerika? Als de gigantische spoedeisende hulp midden in de Amerikaanse stad Boston – een van de welvarendste gebieden in de VS – door Engelsen uit de lagere- en middenklassen bezocht zou worden, dan zou hen dat denk ik wel helpen om te berusten in de wachttijden op hun eigen SEH. Eervol was de Europese rol wellicht niet, maar slap en kortzichtig zeker ook niet.
Twee: “Dat betekent dus wel dat de VS al die tijd hebben betaald voor onze veiligheid!” Eh … tsja, laat ik daar nu altijd een bijgedachte bij gehad hebben. De VS was in 1945 plotseling de enige wereldmacht en wilde dat blijven. Zij konden Europa (een totaal versplinterd continent) goed gebruiken, op voorwaarde dat het een goede afzetmarkt was voor hun producten inclusief militaire goederen. En een basis voor hun raketten. Het officiële verhaal was dat het Russische atoomwapen was bedoeld voor de aanval. En de NAVO-doctrine luidde dat zodra de eerste Russische raket richting Europa vertrok, de Amerikaanse raketten richting Moskou zouden vertrekken. Dat volgde immers uit artikel 5 van het NAVO-verdrag: een aanval op één van ons, … enz. Dus op het gevaar af dat Boston, New York, en Washington vernietigd zouden worden bij de verdediging van Europa. Zou het echt …? Zo niet, dan lijkt het mij niet onredelijk dat de Amerikanen daar meer voor betaald hebben dan wij hier.
Drie: “Het bovenstaande mag allemaal wel waar zijn, maar in de huidige omstandigheden mag toch wel door de VS geëist worden dat de Europese defensiebudgetten omhooggaan.” Dit is een discussie met twee dimensies waarvan onze Mark Rutte er één welsprekend verwoordt: als Europa 2% betaalt en Amerika 5% (wat de VS overigens niet halen) dan moet dat gat toch voor een deel gedicht worden! Dat mag juist zijn maar er hangt een minstens zo belangrijke vraag aan vast: worden van dat extra Europese geld Europese spullen gekocht, zodat daarmee de Europese defensie op orde kan worden gebracht? Of worden er peperdure Amerikaanse vliegtuigen en technologie aangeschaft waarmee onze afhankelijkheid van de VS nog vergroot wordt? Duitsland en Polen zijn alvast begonnen de tweede weg in te slaan. Minister van defensie Boris Pistorius vaart er wel bij, hij heeft het imago van een man die snel beslissingen neemt. Logisch, hij bewandelt een gebaand pad.
Wat ik hierboven (als geïnteresseerde leek) schrijf over die aanschaf van dure Amerikaanse spullen wordt binnen de Europese defensie-establishment zelden gehoord. Het is ‘not-done’. Dertig jaar geleden kreeg ik tijdens een discussie in Rotaryverband de vollle laag van topman Dick Berlijn toen ik zoiets suggereerde in verband met de aanschaf van Amerikaanse helicopters in plaats van Franse. Amerikanen zijn minder preuts: ik citeer onder deze Apache helicopter Ashford, Shifrinson en Wertheim in Foreign Affairs ruim anderhalf jaar geleden:
“(…) a dominant U.S. military presence has long suppressed the development of homegrown European defense capabilities and hindered defense cooperation among European states. This outcome was more than a byproduct of U.S. policy: it was a goal. As they forged the post–Cold War security system, the George H.W. Bush and Clinton administrations sought to prevent Europe from building military capabilities that would duplicate those of the United States or displace its leadership in NATO.”
Dankbaarheid bestaat niet tussen landen, laat staan tussen continenten. Een voordeel van een Trump-presidentschap is dat de naïveteit bij een deel van de Europese media en publieke opinie ten aanzien van de relatie met onze grote, verre bondgenoot drastisch aan het verminderen is.
Jan Willem Schnerr