Naast de klimaatverandering en het Russische kernwapen kan ook immigratie op termijn de Europese levensstijl bedreigen. Italië en de Italiaanse politiek liggen wat dat laatste betreft in de frontlinie. Dat leidt tot de vraag, is Italië eigenlijk wel bestuurbaar? Chaotische immigratie blijkt een zegen te zijn voor extreemrechts, tot Finland aan toe.

Het bericht over het overlijden van Silvio Berlusconi bracht mij drie ‘Italiaanse momenten’ in herinnering. Momenten waarop ik iets begon te begrijpen van het absurde politieke theater dat dit grote cultuurvolk zich laat opdienen.

Berlusconi over Meloni: “Neerbuigend, intimiderend, arrogant en beledigend.” Reactie Meloni: “Er ontbreekt één ding: Ik ben niet chanteerbaar.” (‘Giorgia Meloni shows Silvio Berlusconi who’s boss’, The Spectator, 19 oktober 2022)

Een goed boek

Het eerste Italiëmoment kwam door het boek Een geschiedenis van het moderne Italië, van de historicus Jaap van Osta (6e druk, 2016). Een uitstekend overzicht van hoe Italië geworden is tot wat het nu is. De eenwording van Italië was pas in 1861 een feit. “Italië is af. Rest ons nog Italianen te maken”, zei een beroemde Italiaan toen. En inderdaad, Italië is nog altijd een samenraapsel van regio’s en identiteiten. Rome was en is ver weg. De naoorlogse jaren brachten ‘Rome’ verder in de greep van het noorden terwijl het zuiden vooral zijn traditionele corruptie exporteerde. Misdaad en politiek gingen in Rome een fusie aan totdat in de jaren ’90 van de vorige eeuw het politieke systeem ineenstortte.

In 1992 liepen tegen 395 parlementariërs dagvaardingen in verband met corruptie. In deze chaos was Berlusconi, de schatrijke eigenaar van het media-imperium Mediaset als een vis in het water: tussen 1994 en 2011 was hij driemaal premier. Het werden voor het land verloren jaren. Jaap van Osta maakt duidelijk waarom de ordinaire maar talentvolle clown Silvio Berlusconi, zeker in de beginjaren zo populair was. Toch kon ik één ding nog steeds niet begrijpen: waarom deze boef en fraudeur zo’n succes had met het belachelijk maken van de rechterlijke macht. Maar eerst mijn tweede Italië moment.  

Pfeiffer in Italië

Ik las namelijk kort daarna een artikel van Ilja Leonard Pfeiffer (Stiekem blij dat Europa nu Italië vreest, NRC, 02/06/2018) waarin hij met zijn schoonmoeder discussieert over de Italiaanse politiek. Pfeiffer voerde wel eens vaker zijn Italiaanse schoonmoeder in zijn schrijverij op. Tijdens het diner (Pfeiffer ‘eet’ niet bij zijn schoonmoeder, Pfeiffer ‘dineert’) had zij hem gelijk gegeven dat de “Vijfsterrenpopulisten van Beppe Grillo antipolitieke amateurs zijn met gevaarlijke ideeën”. Toch stemde zij op hen “omdat zij de gezichten van al die politici in Rome en hun trawanten” niet meer kon zien.

Vlaming in Italië

Mijn derde ‘Italiaanse moment’ lag veel verder terug maar leidde laat tot inzicht op het punt van die rechters. Twintig jaar geleden trokken wij een dag op met een Vlaming die in een dorpje vlak onder Assisi al twaalf jaar lang samen met zijn Italiaanse vrouw voor de rechtbank streed voor een simpele aftakking van een beekje naar zijn grondstuk om daar iets (ik meen wijnstruiken) te kunnen planten. Er was telkens een reden om de zaak aan te houden en de uitspraak uit te stellen. Hij beschreef ons het informele netwerk waarvan de burgemeester, de rechter en de buurman-grondeigenaar deel uitmaakten. De man was de woede allang voorbij en vermaakte ons met denigrerende Berlusconigrappen over de rechterlijke macht .

Bevrijd van Berlusconi

En nu dan Giorgia Meloni, de in onze media nog geregeld ‘post-fascistisch’ genoemde premier. Haar politieke speelruimte is groter geworden nu Berlusconi, de levensgevaarlijke krokodil, is heengegaan. Ik schreef al eerder over haar, en niet zonder meer negatief, naar aanleiding van de verkiezingen eind vorig jaar die zij glansrijk won. Zij speelt het binnenlandse politieke machtsspel bekwaam en zij laat de Italianen zien dat echt regeren ook in Italië tot de mogelijkheden behoort (zoals ook de competente Mario Draghi deed maar die was toch een niet-gekozen technocraat). Daarom begint zij op Europees niveau een factor van betekenis te worden. Zij is onverzettelijkheid op één punt: immigratie. Het lijkt erop dat zij bezig is Noord-West Europa te confronteren met de gaten in ons immigratiebeleid en de consequenties die dat kan gaan hebben door de demografische tijdbommen die nog liggen te wachten in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.