Jan W. Schnerr, 23 mei 2017
Trump verliet zondagavond het Arabisch Schiereiland op weg naar de volgende democratie, Israël. Een paar dingen vielen op.
- De Amerikaanse missie aan de wereld is kennelijk niet meer ‘het brengen van vrijheid en democratie’. Trump bouwt in zijn toespraak tot de leiders van moslimstaten voort op een fundamenteler element van de Amerikaanse cultuur: de strijd tussen goed en kwaad. Het idee van een missie blijft.
- De specifieke boodschap tot dit autoritaire gezelschap is, dat er goede en slechte moslims zijn. De laatsten vormen een zeer kleine minderheid. Officieel kiest Amerika niet tussen soenniten en shiiten, die in het Nabije Oosten een strijd met elkaar voeren. Hij roept zelfs zijn gastheren op om samen de (soennitische) Islamische Staat uit te roeien (“zodat hun leven kort is en hun ziel verdoemd”). Je hoort de Saoedische geestelijkheid en diverse prinsen uit de Golfstaatjes grommen achter in de zaal. Hun islam is een IS-light en in sommige gevallen zelfs niet zo erg ‘light’. Maar onofficieel kiest de Amerikaanse president voor de strijd tegen de shiiten. Dat is voor Iran, Irak, Syrië en Libanon een veeg teken. En ook voor de shiiten in Bahrein en het noorden van Saoedie-Arabië. Saoedie-Arabië en de meeste kleine Golfstaten stimuleren en financieren de strijd tegen de shiiten. Sommige westerse historici wijzen op een analogie met de gruwelijke dertig-jarige oorlog in de zeventiende eeuw, tussen katholieken en protestanten. De religieuze spanning die er van nature was ontaardde in massaslachtingen toen leiders die spanning gingen instrumentaliseren. De VS lijken die weg op te gaan, met Engeland als volgzame kleine bondgenoot.
- Net als Theresa May kort geleden biedt Trump een ‘grote deal’ aan: wij helpen jullie bij jullie moordpartijen – op shiiten in Bahrein, op shia-achtigen in Jemen, enzovoort – en wij kijken weg van jullie extreme wahhabitische islam (wij gaan ons dus niet afvragen wat de leerstellige bronnen van IS zijn). Daar gaan jullie dan wel tegenover zetten dat onze bedrijven aan het werk gehouden worden uit jullie olie- en gasinkomsten. Trump kan sinds afgelopen weekend rekenen op enthousiasme bij General Dynamics, Raytheon, Lockheed, Aramco, Dow Chemical en private-equity maatschappij Blackrock. En bij tientallen andere bedrijven die nog hengelen naar definitieve contracten en daar het Witte Huis bij nodig zullen hebben. Veelbelovend is dat deze olielanden honderden miljarden moeten investeren in een transitie naar een moderne, gediversifieerde economie. Naar te verwachten valt met behoud van autoritaire machtsstructuren, een hybride nomadische cultuur en een extreem conservatieve religie. Zie voor de economische kant: McKinsey Global Institute, Saudi Arabia Full Report, december 2015. De VS en Groot-Brittannië, de angelsaksische as, gaan dat klusje helpen klaren.
- Er is geen aanwijzing dat Trump, zoals hij zijn kiezers beloofde, de kernwapendeal met Iran gaat opzeggen. Tillerson c.s. hebben hem daar waarschijnlijk voor gewaarschuwd. Waarom? Openlijk conflict met de EU? The Donald kiest nu voor voor het uitdrogen van Iran via de greep die de VS hebben op de financiele sector. Dat gaat spanningen geven op de lijn EU-VS.
Een strategische coalitie Washington-Londen-Riyadh tekent zich af. Plus Tel Aviv? Morgen even kijken.