De bultrug die strandde op de Razende Bol bij Texel had geen onheilvoller moment in het jaar kunnen kiezen om ons te confronteren met onze zwakheden en onzekerheden. Een week voor Kerstmis, terwijl de kale nog niet versierde boom in de weg staat (hadden wij niet toch een kleinere moeten nemen?), terwijl de discussie over kip, kalkoen of bio nog gevoerd moet worden en het weer buiten van een valium-achtige somberheid is boort een treurige, vochtige blik zich in onze ziel. Eén van de 60.000 bultruggen op deze wereld heeft een zandbank tussen Den Helder en Texel uitgekozen om zijn laatste adem uit te blazen.

Ook walvissen hebben volgens velen een ziel. En gevoel. Net als zeehondjes en dolfijnen. Sterker nog, op sommige momenten geven zij blijk van een wijsheid die bij de mens vaak ver te zoeken is. Walvissen hebben op beslissende momenten in de geschiedenis een rol gespeeld die ons voor heel wat meer ellende heeft behoed. Bent u sceptisch? Prima hoor! Gewoon mee doorgaan. Gewoon nooit iets geloven of aannemen van iemand die wel eens een boek gelezen heeft. Wel eens gehoord van het boek Jona? Jaahh … eh … een beetje vaag wel eens van gehoord, ja. Geeft niet, het is nooit te laat. Het zit in een verzamelbundel, bij iedere boekhandel verkrijgbaar.

Niettemin is de verhouding tussen mens en walvis altijd complex gebleven. Ondanks of misschien juist door de historische lessen die zij geprobeerd hebben ons bij te brengen. De lievigheid en het schuldgevoel, dezer dagen allesoverheersend inclusief een stille tocht, zouden wel eens het vernislaagje kunnen zijn dat onze teleurstelling en woede over datgene wat verloren ging toedekt. Zoals het meesterschap over het gevaarlijke, woeste water. Het beukt aggressief op onze stranden in plaats van dat wij zoals vroeger zelf die golven bedwingen met wilskracht en zelfverzekerdheid. De natuur die ons verlaten heeft. Als wij ooit tot drenkeling zouden worden is er dan een walvis die vanuit de donkere diepte toesnelt, ons ophapt en ongedeerd op het strand bij Callantsoog zet? U kent het antwoord net zo goed als ik.

Wel eens gehoord van Herman Melville? Maakt niet uit. Die schreef honderdvijftig jaar geleden een boek (te dik om te lezen maar er is een film van) over een kapitein wiens been ooit door een walvis was opgegeten. Deze kapitein genaamd Ahab, was sindsdien bezeten van de gedachte aan wraak op die walvis. Kan ik mij wat bij voorstellen. Anderzijds denk ik niet dat z’n walvis zoiets zomaar doet. Enfin. De kapitein wilde het kwaad met een fanatisme bestrijden dat kenmerkend is voor mensen die bang zijn dat hun god de wereld heeft verlaten dan wel vrezen dat hij op het punt staat dat te doen. De schrijver was geen opgewekte man.

Moby-Dick heette die walvis. Een lief beestje was het niet. Het was trouwens geen bultrug.

Jan Schnerr
17 december 2012

Moby-Dick: geen lievertje