Een paar dagen geleden brak een rel uit over sabotage door het ambtelijk apparaat in Washington. Medewerkers zouden er alles aan doen om de huidige ‘incapabele’ president van de VS van zijn meest onverantwoordelijke besluiten af te houden. Tot en met het weggrissen van stukken van zijn bureau vóór ‘the Donald’ er zijn handtekening onder kan zetten. De New York Times kreeg hierover een anonieme brief – vrijwel zeker vanuit het Witte Huis – toegespeeld. Trump klom in de hoogste boom: landverraad! De media berichten dagelijks over de laatste details. Zoals zo vaak in het Trump tijdperk gaan de werkelijk belangrijke ontwikkelingen schuil achter het spektakel van de dag.
Frustratie onder republikeinen
Als je de brief leest dan moet je De Volkskrant gelijk geven: die is geschreven door iemand uit de gelederen van de Republikeinse Partij. Volgens de krant eentje van het oude conservatieve stempel. Vanwege de manier, schrijft de commentator van de krant, waarop de anonieme auteur de recent overleden republikeinse ijzervreter McCain op een voetstuk plaatst. Dat geloof ik nou weer niet. De anonieme brief lijkt mij eerder een noodkreet uit de minder conservatieve Oostkust-elite van de republikeinen. De mensen die al decennialang samen met collega’s van de Democratische Partij het buitenlands beleid maken. Die – zie het gegeven voorbeeld in de brief – vinden dat het aggressievere Rusland beleid dat onder Bush jr. en Obama in gang werd gezet, moet worden voortgezet. Mannen voor wie de Verenigde Staten vanzelfsprekend het centrum van het universum zijn maar die toch vinden dat de VS zuinig moeten zijn op de traditionele bondgenoten. Mensen die denken dat het buiten de Oostkust-elite iemand interesseert in welk land de minister van Buitenlandse Zaken zich bevindt. De Republikeinse Partij maakt een machteloze indruk.
Geen ziekte-inzicht
Trump zette de Republikeinse Partij in zijn eerste jaar ruw opzij. Daarna trok hij de Partij weer geleidelijk naar zich toe. Die arrogante omgang met zijn eigen partij kon Trump zich veroorloven om drie redenen. 1 Eerder dan de beroepspolitici voelde hij de nieuwe populistische golf onder de middenklasse opkomen. 2 Hij is succesvol bij het afbreken van ‘het systeem’, het haatobject van de gefrustreerden. 3 Hij slaagt erin de economie een korte termijn spurt te laten maken (hoewel…).
Voor een tegenwicht tegen deze populistische president – in een situatie waarin de economie groeit – is een kritische reflectie op het systeem nodig. Maar systeemkritiek maakt geen deel uit van de Amerikaanse politieke cultuur, het minst bij de republikeinen. De VS zelf zijn altijd het enige referentiepunt: belastingverlaging, overheid als noodzakelijk kwaad, buitenland nauwelijks relevant, etc. Een Amerikaanse politicus met een paspoort is een zeldzaamheid, wie nooit over de grens komt heeft zo’n ding niet nodig.
Successen van de Grote Afbreker
Tot de successen van Trump in de ogen van zijn achterban, behoren:
-de conservatieve aardverschuiving binnen het opperste gerechtshof
-het opzij zetten van strenge klimaatdoelen en veel andere regels voor bedrijven
-keiharde aanpak van immigranten en gevangenen
-gigantische belastingverlaging waarvan zijn achterban (alleen) op korte termijn profiteert namelijk via werkgelegenheid
-de afbraak van de diplomatieke dienst die zich met het onbegrijpelijke buitenland bezig houdt
-afbraak van het multilaterale handelssysteem ten gunste van simpel ogende bilaterale ‘deals’.
Trump in diskrediet brengen: lastig
De wanhoop onder de buitenland elite neemt toe. Telkens weer wordt geprobeerd Trump in diskrediet te brengen met schandaaltjes, met zijn bizarre uitspraken, met zijn verbijsterende uitglijers. Het lukt maar niet. Professionele politici binnen de Republikeinse partij kiezen inmiddels eieren voor hun geld en gaan in dekking. Gaat het de Democratische Partij lukken Trump onderuit te halen vóór de tussentijdse verkiezingen in november? Lastig! De twee partijen zitten programmatisch dicht tegen elkaar. Het is een electoraal gevecht om het midden. Het aantal zwevende kiezers wordt kleiner. ‘Republikein’ of ‘democraat’ zijn is meer dan pro of contra Trump, het is in toenemende mate een identiteitskwestie geworden. De miljoenen evangelicals – bijvoorbeeld – kiezen republikeins hoewel zij donders goed weten dat Trump ‘van God los’ is.
Jan W. Schnerr, 10 september 2018