Naast de klimaatverandering en het Russische kernwapen kan ook immigratie op termijn de Europese levensstijl bedreigen. Italië en de Italiaanse politiek liggen wat dat laatste betreft in de frontlinie. Dat leidt tot de vraag, is Italië eigenlijk wel bestuurbaar? Chaotische immigratie blijkt een zegen te zijn voor extreemrechts, tot Finland aan toe.
Het bericht over het overlijden van Silvio Berlusconi bracht mij drie ‘Italiaanse momenten’ in herinnering. Momenten waarop ik iets begon te begrijpen van het absurde politieke theater dat dit grote cultuurvolk zich laat opdienen.
Berlusconi over Meloni: “Neerbuigend, intimiderend, arrogant en beledigend.” Reactie Meloni: “Er ontbreekt één ding: Ik ben niet chanteerbaar.” (‘Giorgia Meloni shows Silvio Berlusconi who’s boss’, The Spectator, 19 oktober 2022)
Een goed boek
Het eerste Italiëmoment kwam door het boek Een geschiedenis van het moderne Italië, van de historicus Jaap van Osta (6e druk, 2016). Een uitstekend overzicht van hoe Italië geworden is tot wat het nu is. De eenwording van Italië was pas in 1861 een feit. “Italië is af. Rest ons nog Italianen te maken”, zei een beroemde Italiaan toen. En inderdaad, Italië is nog altijd een samenraapsel van regio’s en identiteiten. Rome was en is ver weg. De naoorlogse jaren brachten ‘Rome’ verder in de greep van het noorden terwijl het zuiden vooral zijn traditionele corruptie exporteerde. Misdaad en politiek gingen in Rome een fusie aan totdat in de jaren ’90 van de vorige eeuw het politieke systeem ineenstortte.
In 1992 liepen tegen 395 parlementariërs dagvaardingen in verband met corruptie. In deze chaos was Berlusconi, de schatrijke eigenaar van het media-imperium Mediaset als een vis in het water: tussen 1994 en 2011 was hij driemaal premier. Het werden voor het land verloren jaren. Jaap van Osta maakt duidelijk waarom de ordinaire maar talentvolle clown Silvio Berlusconi, zeker in de beginjaren zo populair was. Toch kon ik één ding nog steeds niet begrijpen: waarom deze boef en fraudeur zo’n succes had met het belachelijk maken van de rechterlijke macht. Maar eerst mijn tweede Italië moment.
Pfeiffer in Italië
Ik las namelijk kort daarna een artikel van Ilja Leonard Pfeiffer (Stiekem blij dat Europa nu Italië vreest, NRC, 02/06/2018) waarin hij met zijn schoonmoeder discussieert over de Italiaanse politiek. Pfeiffer voerde wel eens vaker zijn Italiaanse schoonmoeder in zijn schrijverij op. Tijdens het diner (Pfeiffer ‘eet’ niet bij zijn schoonmoeder, Pfeiffer ‘dineert’) had zij hem gelijk gegeven dat de “Vijfsterrenpopulisten van Beppe Grillo antipolitieke amateurs zijn met gevaarlijke ideeën”. Toch stemde zij op hen “omdat zij de gezichten van al die politici in Rome en hun trawanten” niet meer kon zien.
Vlaming in Italië
Mijn derde ‘Italiaanse moment’ lag veel verder terug maar leidde laat tot inzicht op het punt van die rechters. Twintig jaar geleden trokken wij een dag op met een Vlaming die in een dorpje vlak onder Assisi al twaalf jaar lang samen met zijn Italiaanse vrouw voor de rechtbank streed voor een simpele aftakking van een beekje naar zijn grondstuk om daar iets (ik meen wijnstruiken) te kunnen planten. Er was telkens een reden om de zaak aan te houden en de uitspraak uit te stellen. Hij beschreef ons het informele netwerk waarvan de burgemeester, de rechter en de buurman-grondeigenaar deel uitmaakten. De man was de woede allang voorbij en vermaakte ons met denigrerende Berlusconigrappen over de rechterlijke macht .
Bevrijd van Berlusconi
En nu dan Giorgia Meloni, de in onze media nog geregeld ‘post-fascistisch’ genoemde premier. Haar politieke speelruimte is groter geworden nu Berlusconi, de levensgevaarlijke krokodil, is heengegaan. Ik schreef al eerder over haar, en niet zonder meer negatief, naar aanleiding van de verkiezingen eind vorig jaar die zij glansrijk won. Zij speelt het binnenlandse politieke machtsspel bekwaam en zij laat de Italianen zien dat echt regeren ook in Italië tot de mogelijkheden behoort (zoals ook de competente Mario Draghi deed maar die was toch een niet-gekozen technocraat). Daarom begint zij op Europees niveau een factor van betekenis te worden. Zij is onverzettelijkheid op één punt: immigratie. Het lijkt erop dat zij bezig is Noord-West Europa te confronteren met de gaten in ons immigratiebeleid en de consequenties die dat kan gaan hebben door de demografische tijdbommen die nog liggen te wachten in Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
Meloni is in een aantal opzichten een pupil van Berlusconi. Ze zat in zijn laatste kabinet en heeft in haar ploeg ministers nu ook een groot aantal bewindslieden die al oude bekenden zijn van Berlusconi. Op grond waarvan verwacht je dat zij een heel andere koers gaat varen? Bovendien is zij rechts conservatief en tegenstander van abortus en vrouwenrechten etc etc.
Verder suggereer je dat het terugdringen van immigratie (hard punt van Meloni) een goede zaak is. Mogelijk is dat zo, maar Meloni blaast de problematiek op. De landen met de meeste immigranten zijn Spanje en Duitsland. Die horen we veel minder kermen.
Bedreiging van de Europese levensstijl door immigratie en demografische tijdbommen die liggen te wachten in landen in het Midden Oosten?? Waar baseer je dat op?
Heel belangrijk vind ik dat zij in Italië de koers van haar beweging op een wezenlijk punt heeft verlegd: niet uit de EU en de euro stappen. Verder heeft zij de aanhang van Berlusconi en van Salvini gedecimeerd. Ik denk dat zij uiteindelijk een gewoon rechtse partij gaat aanvoeren: extreem kan geen regeringsverantwoordelijkheid waarmaken.
Die bedreiging: ik baseer dat op de verwachting van een economische- en klimaatcatastrofe van noordelijk Afrika tot Afghanistan, gecombineerd met de extreme demografie van dat gebied.
Ik ben weliswaar een liefhebber van Italie en ben er ook talrijke malen geweest (van Piemonte, Venetie, de Dolomieten, Toscane, Umbrië, Rome tot aan Sicilië toe), maar helaas geen kenner van de handelingen van Berlusconi en Meloni, ik vind het derhalve lastig om over hun optreden een mening te vellen.
Wel vind ik dat we als Europa nog steeds worstelen met een goede aanpak van het migratie-probleem. Een goede oplossing ligt natuurlijk ook niet direct voorhanden gezien de vele facetten die dit probleem kent (menselijkheid niet in de laatste plaats). Toch denk ik dat we het probleem niet op zijn beloop kunnen laten gaan, gezien het feit dat honderden miljoenen mensen in Afrika, het Midden-Oosten en wellicht ook in het Verre Oosten niets liever willen dan een nieuw leven beginnen in het welvarende Europa. Dat Meloni daar een rem op probeert te zetten is denk ik niet onverstandig.
Wij moeten daar een rem op zetten, wat mij betreft als Europese Unie. Immigratie en het gebrek aan beleid tot nu toe op dat punt is een cadeau voor extreemrechts. Ik hoop dat als in die kringen types als Meloni de kans krijgen een tijd (hopelijk korte tijd) regeringsverantwoordelijkheid te dragen, extreemrechts en gewoon rechts uit elkaar worden gedreven.